احساس نیاز به معاشرت صمیمانه و همدلی و همراهی با دیگران، علاوه بر این كه یكی از جلوه های زندگی اجتماعی به شمار می رود، ندایی برخاسته از اعماق وجود انسان است.

در سلسله مطالب آینده، به بررسی ضرورت و اهمیت دوستی و نقش آن در سرنوشت بشر، رازهای پیدایش و بقای دوستی، آفات دوستی، صفات و ویژگی های دوستان شایسته و ناشایسته، و حقوق دوستی از دیدگاه امام علی علیه السلام می پردازد. دوستی یكی از موضوعات مهم اخلاقی و اجتماعی است كه حجم زیادی از سخنان امام علی علیه السلام را به خود اختصاص داده است. در كلمات گران بهای آن حضرت با دو نوع دوستی رو به رو هستیم: دوستی با خدا و دوستی بامردم.(1)

اجتماعی بودن انسان

انسان بعد از تولّد در محیط های مختلف قرار می گیرد. هر محیطی به گونه ای در رشد و شكوفایی استعدادهای انسان مؤثر است. اجتماع یكی از این محیط ها به شمار می آید.

انسان موجودی است اجتماعی؛ موجودی كه دوستی و انس با دیگران از ضرورت های سازمان وجودی او به شمار می آید. بنابراین، در محیط جامعه برای خود دوستانی بر می گزیند تا در غم و شادی و رفع مشكلات روحی و مادی یاری اش كنند.

حضرت علی علیه السلام می فرماید:

غریب كسی است كه او را دوست نباشد.(2)

احساس نیاز به معاشرت صمیمانه و هم دلی و هم راهی با دیگران، علاوه براین كه یكی از جلوه های زندگی اجتماعی به شمار می رود، ندایی برخاسته از اعماق وجود انسان است. هیچ انسانی با قطع پیوندهای دوستانه و گوشه گیری احساس آرامش نمی كند. انزواطلبی نوعی بیماری است كه اسلام پیروانش را از آن باز داشته است.

شاید فقط یك مورد برای ترجیح عزلت و كناره گیری بر معاشرت با مردم وجود داشته باشد و آن در صورتی است كه فرد، بسیار سست اراده، تأثیرپذیر و هم نشینانش بسیار فاسد باشند.(3) به نظر می رسد، روایات ستاینده ی عزلت و كناره گیری از مردم درباره ی این گروه و موقعیت ویژه صادر شده است؛ یعنی هر گاه معاشرت سبب شود انسان از یاد خدا باز بماند یا دچار معصیت شود، به یقین باید از آن دست كشید و تنهایی را برگزید.

علی علیه السلام می فرماید:

به تنهایی مأنوس تر باش تا به همدمان بد.(4)

از همنشین و رفیق بد دوری كنید؛ زیرا او رفیق خود را فاسد و هلاك می كند.(6)